Γλυπτά Παρθενώνα: Οι ανατριχιαστικές ομιλίες της Μελίνας Μερκούρη - «Στο όνομα της δικαιοσύνης δώστε τα πίσω»

Η γυναίκα - σύμβολο του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, η αξεπέραστη Μελίνα Μερκούρη, ταύτισε την πολιτική της σταδιοδρομία με τον αγώνα για επαναπατρισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα.

Η εμβληματική ηθοποιός διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού με το ΠΑΣΟΚ τις περιόδους 21 Οκτωβρίου 1981 - 2 Ιουλίου 1989 και 13 Οκτωβρίου 1993 - 6 Μαρτίου 1994.

Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας της για την επιστροφή των Μαρμάρων είχε διαμηνύσει στις βρετανικές αρχές: «Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα για μας. Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας».

Διαβάστε επίσης: Ούτε ο μεγαλύτερος φιλέλληνας δεν θα έκανε το «δώρο» του Σούνακ

Σύμφωνα με τον σύζυγό της, Ζιλ Ντασέν η Μελίνα Μερκούρη έλεγε επίσης: «Ελπίζω να δω τα Μάρμαρα πίσω στην Αθήνα προτού πεθάνω. Αν όμως έρθουν αργότερα, εγώ θα ξαναγεννηθώ».

Το ίδρυμα «Μελίνα Μερκούρη» έχει δημοσιεύσει δύο «θησαυρούς», 2 ιστορικές «κληρονομιές» με φόντο τον αγώνα για τον επαναπατρισμό των Γλυπτών. Πρόκειται για δύο ομιλίες της Μελίνας Μερκούρη σε Μεξικό και Οξφόρδη.

Μελίνα Μερκούρη: «Στο όνομα της δικαιοσύνης»

Στις 29/07 του 1982 η Μελίνα Μερκούρη είχε πει, μεταξύ άλλων, στο Παγκόσμιο Συνέδριο Πολιτιστικών Πολιτικών της UNESCO:

• Χαίρομαι που οι σχέσεις Ελλάδας και Αγγλίας είναι τόσο φιλικές, ώστε να μπορώ να μιλώ απλά, άμεσα, εγκάρδια. Έχετε καταλάβει, ότι θα σας μιλήσω γι’ αυτά τα μάρμαρα, που αλλού αποκαλούνται Ελγίνεια Μάρμαρα, αλλά που για μας θα' ναι πάντα τα Μάρμαρα του Παρθενώνα.
• Δεν το νομίζω αναγκαίο να εξιστορήσω όλες τις λεπτομέρειες και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η ζωφόρος του Παρθενώνα κατέληξε στην Αγγλία. Η Ελλάδα όπως ξέρετε βρισκόταν κάτω από Οθωμανικό ζυγό για 4 αιώνες.
• Αρχίσαμε την επανάσταση για την εθνική μας απελευθέρωση το 1821, τον ίδιο ακριβώς χρόνο που το Μεξικό αποκτούσε την ανεξαρτησία του. Αλλά μετά 18 χρόνια ήταν πολύ αργά, για να σωθούν τα μάρμαρα αυτά.
• Είναι τώρα περίπου 6 μήνες αφότου τόλμησα να προτείνω, να επιστραφούν τα μάρμαρα πίσω στην Ελλάδα. Από τότε έχει ξεσηκωθεί μια μικρή θύελλα. Αυτό που βρίσκω πιο ενδιαφέρον είναι, ότι μετά από μια συνέντευξη, που έδωσα στο BBC, έλαβα εκατοντάδες γράμματα από ιδιώτες και οργανώσεις της Βρετανίας, που με έχουν ενθαρρύνει.
• Διακρίνω σ’ αυτά τα γράμματα την αγάπη του αγγλικού λαού για δικαιοσύνη και ομορφιά. Άλλωστε η ιεροσυλία του Elgin είχε ήδη από τότε ξεσηκώσει την κατακραυγή στην ίδια την Αγγλία.
• Πιστεύω ότι ήρθε ο καιρός αυτά τα μάρμαρα να γυρίσουν πίσω στο γαλάζιο ουρανό της Αττικής, στο φυσικό τους χώρο, εκεί όπου αποτελούν δομικό και λειτουργικό μέρος ενός μοναδικού συνόλου.

• Για την περίπτωση των μαρμάρων της Ακρόπολης δεν ζητούμε την επιστροφή ενός πίνακα ή ενός αγάλματος. Ζητάμε την επιστροφή τμήματος ενός μοναδικού μνημείου, ξεχωριστού συμβόλου ενός πολιτισμού. Βέβαια, ο Παρθενώνας δεν είναι δυστυχώς το μόνο δείγμα ακρωτηριασμένου μνημείου.
• Η Ελλάδα απευθύνεται στις χώρες, που έχουν γνωρίσει ανάλογες εμπειρίες, έχουν υποστεί τις ίδιες καταστροφές και δηλώνει, ότι υποστηρίζει και θα υποστηρίζει πως τα ακρωτηριασμένα και σκορπισμένα στον κόσμο τμήματα πρέπει να γυρίσουν στις χώρες στις οποίες ανήκουν και πρέπει να ενσωματωθούν ξανά στον τόπο και το χώρο όπου κυοφορήθηκαν και δημιουργήθηκαν γιατί αποτελούν την ιστορική, θρησκευτική και πολιτιστική κληρονομιά των λαών που τα γέννησαν.
• Σήμερα με σταθερή φωνή απαιτούμε τα μάρμαρά μας. Κυρίες και Κύριοι αντιπρόσωποι, Κύριε Γενικέ, το αίτημά μας είναι απόλυτα νόμιμο. Στο όνομα του πολιτισμού και της δικαιοσύνης, ζητούμε την ηθική σας υποστήριξη. Μένω με την ελπίδα.

Μελίνα Μερκούρη: «Είναι η υπερηφάνειά μας»

Τον Ιούνιο του 1986 η Μελίνα Μερκούρη επισκέφθηκε ως υπουργός Πολιτισμού την Οξφόδρη και μίλησε για το ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα. Στη συγκλονιστική της ομιλία, ενώπιων Βρετανών διανοούμενων είχε πει μεταξύ άλλων:

• Υπάρχουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα. Όπως υπάρχει ο Δαυίδ του Michael Angelo, ο Μυστικός Δείπνος του Da Vinci, ο Ερμής του Πραξιτέλη, οι Ψαράδες στη θάλασσα του Turner, η Capella Sixtina. Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα.
• Ξέρετε, λένε ότι εμείς οι Έλληνες είμαστε ένας θερμόαιμος λαός. Να σας πω κάτι, είναι αλήθεια. Και είναι γνωστό πως δεν αποτελώ εξαίρεση.
• Γνωρίζοντας τι σημαίνουν τα γλυπτά αυτά για τον ελληνικό λαό δεν είναι εύκολο να μιλήσω ψύχραιμα για το πως πάρθηκαν από την Ελλάδα, αλλά θα προσπαθήσω. Το υπόσχομαι.
• Πολλά έχουν ειπωθεί και συνεχίζονται να λέγονται για το πόσο λίγο ενδιαφέρον εκδήλωναν οι Τούρκοι για τους θησαυρούς της Ακρόπολης. Εν τούτοις, χρειάστηκαν 6 μήνες για να επιτραπεί η είσοδος στην ομάδα του Elgin. Αλλά τα κατάφεραν με 5 λίρες, στο χέρι του στρατιωτικού κυβερνήτη, για κάθε επίσκεψη.
• Για να αφηγηθώ όλη την τερατωδία χρειάζεται αρκετός χρόνος και αρκετή ψυχραιμία. Οι λέξεις λεηλασία, ερήμωση, αχαλίνωτη καταστροφή, αξιοθρήνητη συντριβή και συμφορά, δεν είναι δικές μου για να χαρακτηριστεί το γεγονός. Ειπώθηκαν από σύγχρονους του Elgin.

• Ο Horace Smith αναφέρεται στον Elgin σαν τον «ληστή των μαρμάρων». Ο Lord Byron τον αποκάλεσε πλιατσικολόγο. Ο Th. Hardy χαρακτήρισε αργότερα τα μάρμαρα σαν «αιχμάλωτους σ’ εξορία».
• Η κυβέρνησή μου έχει ζητήσει την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα. Μας το αρνήθηκαν. Ας σημειωθεί ότι δεν θα εγκαταλείψουμε ποτέ το αίτημα αυτό.
• Ζητούμε απλώς κάτι μοναδικό, κάτι απαράμιλλο, κάτι ιδιαίτερο της ταυτότητάς μας. Αγαπητοί φίλοι, αν υπήρχε ο παραμικρός κίνδυνος για τα μουσεία, τότε γιατί το Διεθνές Συμβούλιο των Μουσείων πρότεινε μια «ανοιχτόμυαλη στάση» στα μέλη του;
• Η Αγγλία και η Ελλάδα είναι φίλες χώρες. Αγγλικό αίμα έτρεξε στα ελληνικά χώματα στη διάρκεια του πολέμου κατά του φασισμού. Και οι Έλληνες έδωσαν τη ζωή τους για να προστατεύσουν τους Άγγλους πιλότους.
• Διαβάστε τον Churchill, μιλά για το πόσο σημαντικός ήταν ο ελληνικός ρόλος στην αποφασιστική νίκη στην έρημο κατά του Ρόμελ.
• Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν για μας τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Είναι η υπερηφάνειά μας, είναι οι θυσίες μας. Είναι το ευγενέστερο σύμβολο τελειότητας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι οι φιλοδοξίες μας και το ίδιο τ’ όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητας.
• Κρατήσατε αυτά τα γλυπτά για δύο σχεδόν αιώνες. Τα φροντίσατε όσο καλύτερα μπορούσατε, γεγονός για το οποίο και σας ευχαριστούμε. Όμως τώρα στο όνομα της δικαιοσύνης και της ηθικής παρακαλώ δώστε τα πίσω.
• Ειλικρινά πιστεύω ότι μια τέτοια χειρονομία εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας θα τιμούσε πάντα τ’ όνομά της.