Τις τελευταίες ημέρες, το ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα, τα οποία κρατούνται στο Βρετανικό Μουσείο, βρίσκεται στη μετόπη της δημοσιότητας, αφού ο Ρίσι Σούνακ ακύρωσε απότομα την προγραμματισμένη του συνάντηση με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, στην οποία θα θιγόταν το σχετικό θέμα.
Στους τίτλους ειδήσεων και σχολιασμών, ακούγονται ειδικά δύο φράσεις που περιγράφουν τα κλεμμένα γλυπτά. Αναφέρονται είτε ως «Γλυπτά του Παρθενώνα» είτε ως «Ελγίνεια Μάρμαρα», με την τελευταία φράση να είναι όχι μόνο αδόκιμη, αλλά και επικύρωση μίας ιστορικής αδικίας.
«Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα»
Αυτό είχε πει στον φλογερό της λόγο στην Οξφόρδη η Μελίνα Μερκούρη, ως υπουργός Πολιτισμού, το 1986, μπροστά σε κοινό που περιελάμβανε και τον πρώην πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον. Η δήλωσή της έγινε στα πλαίσια ενός debate σχετικά με το καθεστώς ιδιοκτησίας των Γλυπτών.
«Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα. Ξέρετε, λένε ότι εμείς οι Έλληνες είμαστε θερμόαιμος λαός. Να σας πω κάτι, είναι αλήθεια...Γνωρίζοντας τι σημαίνουν τα Γλυπτά αυτά για τον ελληνικό λαό, δεν είναι εύκολο να μιλήσω ψύχραιμα για το πώς πάρθηκαν τα Μάρμαρα από την Ελλάδα, αλλά θα προσπαθήσω».
Και λάθος δεν έχει φυσικά η Μερκούρη, αφού ο όρος «Ελγίνεια» υποδηλώνει ιδιοκτησία, ενώ όπως θα δούμε, ο λόρδος Έλγιν δεν απέσπασε τα μάρμαρα νόμιμα, αλλά και η διαδικασία της «απογύμνωσης» του Παρθενώνα μπορεί εύκολα να χαρακτηριστεί «δολιοφθορά».
Το παρασκήνιο
Ο Τόμας Μπρους, 7ος κόμης του Έλγιν και 11ος κόμης του Κινκάρντιν, γνωστός και ως λόρδος Έλγιν, ήταν Βρετανός διπλωμάτης ο οποίος διορίστηκε πρέσβης της αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη στα τέλη του 18ου αιώνα.
Εκείνη την εποχή παντρεύεται τη Μέρι Νέσμπιτ και της υπόσχεται ως γαμήλιο δώρο μια υπέροχη έπαυλη στα πρότυπα της ελληνικής τέχνης και αρχιτεκτονικής. Για αυτό το λόγο, αποφασίζει να προσλάβει τον αρχιτέκτονα Thomas Harrison για να σχεδιάσει ένα αρχοντικό, το Broom Hall, σε κλασικό ελληνικό ύφος.
Εξ αρχής, τον Έλγιν δεν ικανοποιούσε η ιδέα να αντιγράψει απλά την τέχνη του Παρθενώνα, αλλά εποφθαλμιούσε τα ίδια τα γλυπτά. Στα τέλη του 1799, στέλνει στην Αθήνα τον γραμματέα της πρεσβείας Hamilton μαζί με έξι καλλιτέχνες από την Ιταλία, τον ζωγράφο Τζιοβάνι Λουζιέρι και τους αρχιτέκτονες Ιτάρ και Βαλέστρα, προκειμένου να καταγράψουν τα μνημεία της Ακρόπολης, να φτιάξουν τοπογραφικά σχέδια και εκμαγεία, ώστε να γίνει εφικτή η αφαίρεσή τους, όταν θα έπαιρναν σχετική άδεια από τους Τούρκους.
Για τις εκδρομές τους εντός του χώρου, οι απεσταλμένοι γεμίζουν τις τσέπες των Τούρκων αξιωματούχων με λίρες, σε μεγάλο μέρος τους προερχόμενες από τον οικογενειακό πλούτο της συζύγου του Έλγιν.
Η κλοπή
Πέρα από τη δωροδοκία, ο Έλγιν χρησιμοποίησε όμως και ψευδεπίγραφη «άδεια» για να αποσπάσει τα έργα. Το 1801, παρουσίασε ένα δήθεν «φιρμάνι» εκ χειρός του πασά Σεγούτ Αβδουλάχ, αντικαταστάτη του Μεγάλου Βεζύρη στην Κωνσταντινούπολη.
Το κείμενο του εγγράφου, μεταφρασμένο στα ιταλικά, αναφέρει μεταξύ άλλων: «...Κανένας να μην αναμειχθεί με τα ικριώματα ή τα εργαλεία τους ούτε να τους εμποδίσει να πάρουν μερικά κομμάτια πέτρας με επιγραφές και γλυπτά (qualque pezzi di pietra)». Αυτή η φράση σχετικά με τα «κομμάτια πέτρας» παρεννοήθηκε βολικά από τον Έλγιν ώστε να σημαίνει «ό,τι του έκανε όρεξη».
Όπως αποδείχθηκε όμως αργότερα, ακόμα και το έγγραφο ήταν προϊόν πλαστογραφίας. Κατ'αρχάς, μία τέτοια εντολή μόνο ο Σουλτάνος είχε τη δικαιοδοσία να υπογράψει, ενώ τέτοια εντολή δεν γράφτηκε ποτέ, αφού το μόνο επίσημο έγγραφο που κατείχε η ομάδα του Έλγιν ήταν μία αδειοδότηση για να επισκεφθούν τη Οθωμανική αυτοκρατορία.
Η «σύληση» των μαρμάρων ωστόσο κύλησε κανονικά. Από το 1801 έως το 1804, τα συνεργεία του Έλγιν δρούσαν στην Ακρόπολη, προκαλώντας σημαντικές ζημίες στα γλυπτά και το ίδιο το μνημείο, αποσπώντας και διαμελίζοντας ένα σημαντικό μέρος (περίπου το μισό) από τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα, μαζί με ορισμένα αρχιτεκτονικά μέλη, όπως ένα κιονόκρανο κι ένα σπόνδυλο από κίονα.
Τα κλεμμένα έργα όμως θα υπέφεραν περαιτέρω ζημιές. Οι αρχαιότητες είχαν συσκευαστεί σε κιβώτια για να μεταφερθούν δια θαλάσσης στην Αγγλία. Το 1802 φορτώθηκαν τα πρώτα 12 κιβώτια στο ιδιόκτητο ιστιοφόρο του Έλγιν «Μέντωρ». Το πλοίο, όμως, βυθίστηκε στον Αβλέμονα των Κυθήρων και χρειάστηκαν δύο χρόνια για την ανέλκυσή τους.
«Σφραγίδα» σε ένα έγκλημα
Δεδομένης της επίσημης ιστορίας, την οποία επαληθεύουν πλήθος ακαδημαϊκών, καθίσταται προφανές ότι ένα έργο τέχνης και πολιτισμικό μνημείο, που έχει αποκτηθεί αθέμιτα και παράνομα, με τρόπο που προδίδει ασέβεια προς την καλλιτεχνική και υλική ακεραιότητά του, δεν γίνεται να τιτλοφορείται ως ιδιοκτησία του ίδιου του ληστή.
Ο Λόρδος Έλγιν δωροδόκησε, παραχάραξε, διέφθειρε και κατέστρεψε μέρος των Γλυπτών, τα οποία το Βρετανικό μουσείο αγόρασε με το αζημίωτο από τον πολιτικό όταν αναγκάστηκε να τα παραχωρήσει για να περισώσει ότι ρευστή περιουσία του έμεινε μετά το διαζύγιό του από την πάμπλουτη Μέρι.
Για αυτούς τους λόγους, ο όρος «Ελγίνεια Μάρμαρα» αποτελεί ξεκάθαρο ιστορικό ρεβισιονισμό. Ίσως όμως η χρήση του να επιτελεί κάποιον σκοπό, αφού προδίδει την ιδεολογική ένταξη όσων υποστηρίζουν πρακτικές αρχαιοκαπηλίας και παραποίησης της ιστορίας.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
