Η Αφή του Αγίου Φωτός είναι το αποκορύφωμα των εορτασμών της Μεγάλης Εβδομάδας, και η πλέον σημαντική τελετουργία της περιόδου του Πάσχα, καθώς συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού μετά τη σταύρωσή του.
Τελείται εδώ και αιώνες στον Nαό της Αναστάσεως στην Ιερουσαλήμ, παρουσία του Πατριάρχη Ιεροσολύμων και του Αρμένιου Πατριάρχη στον Πανάγιο Τάφο, από τον οποίο βγαίνουν με την υποτιθέμενα αυτοαναφλεγόμενη φλόγα, που μοιράζουν στους ιερείς και στο ποίμνιο.
Αρκετοί χριστιανοί πιστεύουν ότι το Άγιο Φως που μεταδίδει κάθε χρόνο ο ελληνορθόδοξος Πατριάρχης ανάβει με θαυματουργικό τρόπο εντός του Παναγίου Τάφου. Άλλοι όμως, μεταξύ των οποίων και αρχιερείς που έχουν συμμετάσχει στην τελετή, υποστηρίζουν ότι η αφή δεν συνιστά θαύμα.
Η ιστορία του Αγίου Φωτός
Η ημέρα του τελετουργικού αναφέρεται ως Sabt al-Nūr (Σάββατο του Φωτός) στα αραβικά, την κύρια γλώσσα της τοπικής χριστιανικής κοινότητας.
Συστηματικές αναφορές στην αφή του Αγίου Φωτός υπάρχουν περίπου από τον 9ο αιώνα. Πολλές μετέπειτα περιγραφές δείχνουν ότι έχει διατηρηθεί ουσιαστικά χωρίς διακοπή μέχρι σήμερα. Με τον τρόπο αυτό, η τελετή του Αγίου Φωτός συνιστά μια σπάνια περίπτωση ζωντανής παράδοσης, που επιβιώνει για τόσους αιώνες.
Στις 3 Μαΐου του 1834, 198 Ορθόδοξοι προσκυνητές έχασαν τη ζωή τους όταν προκλήθηκε πανικός κατά τη διάρκεια της τελετής της αφής του Αγίου Φωτός.
Ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ Πασάς, που κατέλαβε την Παλαιστίνη το 1831, παρακολουθούσε την τελετή και μόλις κατάφερε να διαφύγει πριν από την φυγή του πανικόβλητου πλήθους.
Ιστορικές πηγές αναφέρουν πως «μερικοί από τους ακολούθους του άνοιξαν δρόμο με τα σπαθιά τους μέσα από τις πυκνές τάξεις των προσκυνητών» ενώ «οι στρατιώτες του σκότωσαν αρκετούς από τους δυστυχείς εξαθλιωμένους με τις ξιφολόγχες τους»
Οι μαρτυρίες περί απάτης
Το πιο αμφιλεγόμενο σκέλος της Αφής είναι φυσικά ο ισχυρισμός περί αυτοανάφλεξης του Αγίου Φωτός, κάτι που έχουν διαψεύσει μέχρι και κληρικοί που έχουν λάβει μέρος σε αυτή, ενώ έχει αμφισβητηθεί πολλές φορές στην ιστορία, σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Britannica.
Ένας από τους πιο αυστηρούς επικριτές της τελετής ήταν ο Αδαμάντιος Κοραής, ο οποίος, μαζί με τις περισσότερες παραδόσεις και πρακτικές της Ορθόδοξης Εκκλησίας, απέρριπτε και την ερμηνεία του Αγίου Φωτός ως θαύματος, υποστηρίζοντας πως επρόκειτο για μηχανορραφία και «απάτη» με σκοπό οικονομικά οφέλη.
Έχουν εκφραστεί απόψεις πως η θεατρικότητα της Αφής και η αποκλειστικότητα των Πατριαρχών στο μυστήριο έχει στόχο να αποκρύψει τις...χημικές διεργασίες πίσω από το θαύμα.
Θεωρείται ειδικότερα πως η φλόγα δεν προέρχεται από κάποια θεία παρέμβαση, αλλά από μία εξωθερμική χημική αντίδραση που μπορεί να παράξει αυτοανάφλεξη. Έχει αναφερθεί επανειλημμένα ο φώσφορος ως πιθανό υλικό, λόγω της ιδιότητάς του να αναφλέγεται βίαια όταν εκτίθεται στον αέρα.
Ο συγγραφέας Μιχάλης Καλόπουλος έχει επικαλεστεί ιστορικές πηγές που δείχνουν ότι ακόμα και σε προηγούμενους αιώνες, όταν η απομόνωση του φωσφόρου δεν ήταν εργαστηριακά δυνατή, υπήρχαν τεχνολογίες που θα μπορούσαν να έχουν ανάλογο αποτέλεσμα.
«Τα αυτοαναφλεγόμενα υλικά και η θρησκευτική πυροτεχνουργία ήταν γνωστή στην αρχαιότητα καθώς καταγράφονται περιστατικά από αρχαίους Έλληνες συγγραφείς . Ακόμη πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι τέτοια αυτοαναφλεγόμενα υλικά περιγράφονται στη Βίβλο», αναφέρει.
Μία αποκαλυπτική εξέλιξη σχετικά με το θέμα προέκυψε πολύ πρόσφατα, όταν ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Δημήτρης Αλικάκος μηνύθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντίνης Αρίσταρχο και τον Αρχιεπίσκοπο Ιεραπόλεως Ισίδωρο για συκοφαντική δυσφήμηση.
Αφορμή είχε σταθεί το βιβλίο του «Λύτρωση – Περί του Αγίου Φωτός», εκδοθέν το 2019, στο οποίο περιλαμβάνονται μαρτυρίες σκευοφυλάκων του Πανάγιου Τάφου αλλά και πατριαρχών, από τις οποίες προέκυπτε πως η τελετή αφής του Αγίου Φωτός είναι προϊόν ανθρώπινης παρέμβασης και δε γίνεται από κάποιο θαύμα.
Η δικαίωση ήρθε μόλις τον προηγούμενο μήνα, όταν κρίθηκε παμψηφεί αθώος από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών. Η έδρα αποφάνθηκε ακόμα πως το επίμαχο βίντεο με τον Αρχιεπίσκοπο Ισίδωρο να καλύπτει τον τρόπο αφής του Αγίου Φωτός στην τελετή είναι αληθινό.
Τα δύο καντήλια στον τάφο δεν ανάβουν με θαύμα αλλά από το χέρι του εκάστοτε σκευοφύλακα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
