Δημήτρης Ευθυμάκης; Παρών. Αλέκος Παπαναστασίου; Παρών. Πέτρος Καράς; Παρών. Ματίνα Δελή; Παρούσα. Ανδρέας Στασινός; Παρών και αυτός. Τι συνδέει όλα αυτά τα ονόματα; Αφενός ότι γράφουν στο Protagon. Αφετέρου ότι δεν υπάρχουν. Δεν έχουν ζωή, δεν έχουν σπίτι, δεν έχουν τόπο ούτε ελπίδα. Έχουν μόνο απόψεις. Eπί παντός επιστητού. Συνήθως δε συμφωνούν πολύ μεταξύ τους.
Το χρονικό της υπόθεσης
Λίγες μέρες πριν, το XYZ Contagion έκανε μία πολύ ενδιαφέρουσα (και αστεία) αποκάλυψη. Τουλάχιστον πέντε από τους ανθρώπους που έγραφαν στο site ήταν απλά avatar. Τα προφίλ τους δεν υπήρχαν οπουδήποτε αλλού εκτός του site. Δεν είχαν social media και φυσικά καμία άλλη παρουσία στο ίντερνετ είτε στα έντυπα.
Μάλιστα οι φωτογραφίες που είχαν επιλεγεί να απεικονίζουν δήθεν τους αρθρογράφους ήταν κατεβασμένες από στοκάδικα. Με άλλα λόγια, από διαδικτυακές βάσεις δεδομένων που πωλούν με το κιλό φωτογραφίες άγνωστων ανθρώπων, τοπίων ή πραγμάτων.
Όπως είναι προφανές, η αποκάλυψη αυτή ταξίδεψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα οποία κατακλύστηκαν από διάφορα memes και tweets με αφορμή τη συγκεκριμένη υπόθεση.
«Η χρήση ψευδωνύμων στη δημοσιογραφία είναι κοινή και αποδεκτή πρακτική, στην Ελλάδα και διεθνώς, και χρησιμεύει για να προστατεύονται οι αρθρογράφοι και οι πηγές τους» γράφει σε απάντηση του το ίδιο το Protagon. Τονίζει δε ότι η χρήση των ψευδωνύμων στο site υπάρχει από το 2016 κατηγορώντας ταυτόχρονα αυτούς που ονομάζει «όψιμους ερευνητές του διαδικτύου».
Άλλο ψευδώνυμο και άλλο fake αρθρογράφος
Είναι αλήθεια ότι η τακτική των ψευδωνύμων είναι πολύ συχνή ως πρακτική στη δημοσιογραφία και χρονολογείται πολύ πριν γεννηθεί η διαδικτυακή εκδοχή της. Μπορεί, λοιπόν, κάποιος αρθρογράφος να υπογράφει με κάποιο ψευδώνυμο (ας πούμε για παράδειγμα «η αλεπού») είτε επειδή θέλει να προστατεύσει τον εαυτό του και τις πηγές του είτε γιατί αυτό ονοματοδοτεί με κάποιον τρόπο τη στήλη του γεννώντας και ένα μυστήριο.
Στις εποχές του internet, σε πολλά sites θα βρεις αυτή τη διάκριση των θεμάτων που υπογράφονται και εκείνων τα οποία είναι ανυπόγραφα (δεν μπορούν προφανώς να υπογράφονται τα πάντα). Συνήθως τα δεύτερα είναι ειδήσεις που δεν απαίτησαν την προσωπική γνώμη ή γραφή του δημοσιογράφου είτε εκφράζουν όλο το site είτε (σπανιότερα) αποτελούν θέματα για τα οποία ο δημοσιογράφος δεν είναι ιδιαίτερα περήφανος.
Όταν δεν υπογράφεις, λοιπόν, με το όνομά σου, το πρέπον και το συνηθισμένο είναι να μπει στο όνομα του αρθρογράφου το όνομα του site ή σχετικές λέξεις (Newsroom, Staff κτλ). Εδώ ακριβώς εντοπίζεται και το πρόβλημα με το Protagon.
Αφενός η συντριπτική πλειοψηφία των κειμένων που ανέβαιναν στο portal ήταν κείμενα γνώμης και είχαν προσωπική γραφή και προσωπικές απόψεις (κάποιες φορές ακόμα και βιώματα!). Αφετέρου δεν είχε φανεί πουθενά ότι ήταν γραμμένα από αρθρογράφους με ψευδώνυμα. Αντιθέτως, υπήρχε σαφής προσπάθεια να περάσουν οι fake αρθρογράφοι ως άτομα με πραγματική υπόσταση που αποτελούν μέρος του site. Διόλου τυχαίο ότι οι fake αρθρογράφοι ήταν στην ταυτότητα του site.
Παίζοντας με τα όρια της πραγματικότητας
Οι λόγοι που μπορεί να έχει προβεί σε αυτή την επιλογή το site είναι πάρα πολλοί και μάλλον δύσκολα θα τους μάθουμε. Μπορεί να επρόκειτο για δημοσιογράφους που δεν ήθελαν να συνδέσουν το όνομά τους με τα γραφόμενά τους είτε γιατί ντρέπονταν γι’ αυτά είτε γιατί δουλεύουν σε άλλα μέσα (και ήθελαν να συμπληρώσουν το εισόδημά τους) είτε γιατί το site ήθελε να δείξει μία δήθεν πολυφωνία.
Όποιος και αν ήταν ο λόγος δεν νομίζω να υπάρχει καμία αμφιβολία προς επρόκειτο για μία κίνηση αντιδεοντολογική που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την εγκυρότητα που πρέπει να έχει ένα μέσο. Άλλωστε, πώς να είναι έγκυρο ένα μέσο για το οποίο δεν ξέρεις ποιος αρθρογράφος είναι πραγματικός και ποιος επινοήθηκε.
Το ζήτημα της ανωνυμίας ή της ψευδωνυμίας στη δημοσιογραφία έχει έρθει ούτως ή άλλως πολλές φορές στο προσκήνιο. Αφορά βέβαια κυρίως την ψευδωνυμία στα ονόματα των πηγών και όχι των ίδιων των αρθρογράφων. Το τελευταίο είναι μάλλον λυμένο για όλους.
Πόσο εύκολο είναι να κοροϊδέψεις
Πρόσφατα η συντακτική ομάδα του Guardian ήρθε αντιμέτωπη με ένα κείμενο που δήθεν είχε γραφτεί από το όνομα ενός reporter. Εκείνος δεν θυμόταν καν να το έχει γράψει. Τελικά, αποδείχθηκε ότι το κείμενο ήταν παραγωγής ChatGPT. Η είδηση μοιάζει ακόμα και σήμερα ως sci-fi αλλά είναι δεδομένο ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα απειλήσει όσα έχουμε ως δεδομένα μέχρι τώρα για τον τρόπο που λειτουργεί η δημοσιογραφία.
Το μόνο που έλειπε, λοιπόν, από τον χώρο της ενημέρωσης στην εποχή της μετα-αλήθειας είναι οι αναγνώστες να μην αμφισβητούν μόνον την αλήθεια όσων διαβάζουν αλλά πλέον και την ύπαρξη εκείνων που υπογράφουν αυτά που διαβάζουν. Και καταλαβαίνετε ότι αν αυτό είναι πρόβλημα γενικά για τον κόσμο, είναι ακόμα περισσότερο για την Ελλάδα της 107ης θέσης.
Ο Δημήτρης Ευθυμάκης και ο Ανδρέας ο Στασινός δεν θα στεναχωρηθούν ιδιαίτερα. Όλοι οι υπόλοιποι όμως θα βρεθούμε μπροστά σε μία ακόμα τεράστια κρίση εμπιστοσύνης στα media. Δεν είναι ότι έχουμε και πολύ χώρο για τέτοιες.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
