Τον περασμένο Ιούνιο ο Παναθηναϊκός γιόρτασε την 52η επέτειο από την παρουσία του στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, παρουσία που υπήρξε -και είναι ακόμη- η μεγαλύτερη επιτυχία του ελληνικού ποδοσφαίρου σε διασυλλογικό επίπεδο.
Αυτή η πορεία, ωστόσο, φαίνεται να σπιλώνεται στο πλαίσιο ενός συνωμοσιολογικού μύθου σύμφωνα με τον οποίο η παρουσία του Παναθηναϊκού στον Τελικό του Γουέμπλεϊ είχε «κανονισθεί» από τη Χούντα των Συνταγματαρχών.
Αυτή η μυθολογία διακινείται ως υπόνοια ή ακόμα και ως καταγγελία χωρίς όμως ποτέ να έχει τεκμηριωθεί. Ανανεώθηκε μάλιστα μετά από μία δήλωση της Δέσποινας Παπαδοπούλου περί πληρωμένου αγώνα.
Αποφάσισα, λοιπόν, να απευθυνθώ στον Αλέξανδρο Κιτροέφ, καθηγητή ιστορίας στο Haverford College και μεταξύ πολλών άλλων συγγραφέα ενός βιβλίο με αφορμή την συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση του Παναθηναϊκού. Είχε πράγματι παρέμβει η Χούντα και, αν όχι, γιατί συντηρείται η μυθολογία;
Είχε αγαπημένες ομάδες η Δικτατορία; Ήταν ο Παναθηναϊκός μία εξ αυτών, όπως διακινείται στο διαδίκτυο;
Πιστεύω πως το χουντικό καθεστώς της περιόδου 1967-1974 φαίνεται διατήρησε την καθεστηκυία τάξη στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Αυτή συνίσταται σε παντοδυναμία των τριών μεγάλων σωματείων, την ΑΕΚ και τον Παναθηναϊκό στην Αθήνα και τον Ολυμπιακό στον Πειραιά με τις δύο ομάδες της Θεσσαλονίκης, τον Άρη και τον ΠΑΟΚ σε δευτερεύοντα ρόλο.
Το βλέπουμε αυτό εάν ρίξουμε μια ματιά στον κατάλογο με τις ομάδες που κέρδισαν το πρωτάθλημα της Α’ Εθνικής και τις δευτεραθλήτριες δε βλέπουμε κάποια μεγάλη διαφορά στα ονόματα πριν και αλλά και μετά τη περίοδο 1967-1974. Στη διοργάνωση του Κυπέλλου Ελλάδας ειδικά το 1967-1974 οι ίδιες ομάδες πάνω κάτω συνθέτουν το ζευγάρι του τελικού.
Γιατί διατηρήθηκαν τα πράγματα ως είχαν;
Πρώτον, δεδομένης της μεγάλης δημοτικότητας και των τριών μεγάλων του κέντρου θα ήταν ανόητο για το καθεστώς να δημιουργήσει εχθρούς ανάμεσα στο φίλαθλο κοινό με το να υποστηρίξει μία από αυτές εις βάρος των άλλων.
Ανάλογη πολιτική κράτησαν και δικτατορικά καθεστώτα, του Φράνκο στην Ισπανία, του Μουσολίνι στην Ιταλία και του Σαλαζάρ στην Πορτογαλία όπως έχουν καταδείξει πρόσφατες ακαδημαϊκές μελέτες που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Soccer and Society.
Το συμπέρασμα έγκυρων ερευνητών είναι πως δεν πρέπει να θεωρούμε πως δικτατορίες (και τα κομμουνιστικά καθεστώτα) μπορούν εύκολα να «εργαλειοποιήσουν» το ποδόσφαιρο ακόμη και εάν μπορούσαν. Αυτό το τελευταίο ισχύει ακόμη πιο πολύ στη περίπτωση του καθεστώτος της 21ης Απριλίου.
Πρόκειται για ένα στρατιωτικό καθεστώς που απέτυχε σε όλους τους τομείς, τραγικά δε στην υποτιθέμενη ειδικότητα του, την άμυνα της χώρας και του Ελληνισμού. Ούτε κάποια ιδεολογία ανέπτυξε ούτε είχε κάποια συγκεκριμένη πολιτική απέναντι στον αθλητισμό.
Τι αφορά συγκεκριμένα η φημολογούμενη «εξαγορά» της επιτυχίας του Παναθηναϊκού από τη Χούντα; Πρόκειται για τον επαναληπτικό με τον Ερυθρό Αστέρα;
Η μεγάλη ανατροπή που πέτυχε ο Παναθηναϊκός στον δεύτερο αγώνα με τον Ερυθρό Αστέρα κερδίζοντας με 3-0 ενώ είχε χάσει με 4-1 ήταν μεν άθλος αλλά ανήκει σε μια σειρά από παρόμοιες ανατροπές που έχουν γίνει σε ευρωπαϊκούς αγώνες, πολλές φορές μέσα στον ίδιο τον αγώνα.
Και το 4-1 να θυμηθούμε αδικούσε τον Παναθηναϊκό, και σήμερα, με την εφαρμογή του VAR, είναι ζήτημα εάν θα είχαν καταλογιστεί 2 γκολ του Αστέρα. Άρα ήταν άθλος αλλά όχι αναπάντεχη εξέλιξη η ανατροπή στον δεύτερο αγώνα.
Υπάρχουν όμως αμφισβητήσεις και εικασίες πως το καθεστώς εξαγόρασε την επιτυχία του Παναθηναϊκού. Όλες βασίζονται σε φήμες και στερούνται αποδείξεων. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο δωροδοκίας που έχει εμφανιστεί από τη πλευρά της αντίπαλης ομάδας, παρόλο πως η ιδιότυπη κομμουνιστική κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας έχει καταρρεύσει και τώρα επικρατεί ελευθερία έκφρασης στη Σερβία.
Γιατί όμως συντηρείται αυτή η φημολογία;
Πιστεύω πως συντηρείται από κάτι πιο βαθύ από ένα αντί-παναθηναϊκό μένος. Έχει να κάνει με την τάση που έχουμε πολλοί από εμάς να υιοθετούμε συνωμοσιολογίες και φήμες, παραβλέποντας και υποτιμώντας την έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων.
Για όσους γνωρίζουν από ποδόσφαιρο, θα συνιστούσα να παρακολουθήσουν τον αγώνα Παναθηναϊκού-Ερυθρού Αστέρα και θα δουν την αγωνιστικότητα που επέδειξε η γιουγκοσλάβικη ομάδα.
Είναι αλήθεια ότι αυτή η μυθολογία περί «εξαγοράς» ξεκίνησε από τους ίδιους τους Χουντικούς; Πριν από περίπου μία δεκαετία υπήρξε και ένα έγγραφο επ’ αυτού.
Κάθε συζήτηση γύρω από έγγραφα που εμφανίζονται μάλιστα εκ των υστέρων από το απριλιανό καθεστώς στερείται σοβαρότητας. Πρόκειται για ένα καθεστώς που έβλαψε τη χώρα σε όλους τους τομείς, και πασχίζει να οικειοποιηθεί κάθε επιτυχία που σημειώθηκε την επταετία 1967-1974.
Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό πως οι δημοσιογράφοι που ήταν προσκείμενοι στο καθεστώς περιέγραφαν τη πορεία του Παναθηναϊκού όχι ως μια ευρωπαϊκού επιπέδου επιτυχία, διότι δεν ήθελαν να ακούσουν για Ευρώπη αφού υποχρεώθηκαν να αποχωρήσουν από το Συμβούλιο της Ευρώπης λόγω των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αντίθετα η χουντική ερμηνεία της Παναθηναϊκής επιτυχίας ήταν με όρους σοβινιστικούς.
Η βασική αναφορά των υποστηρικτών του μύθου είναι η ιστορία που αφηγήθηκε η Δέσποινα Παπαδοπούλου σχετικά με τον χρηματισμό. Πώς αντιμετωπίζετε αυτή την εκδοχή της;
Έχω δει την αφήγηση της Δέσποινας Παπαδοπούλου. Εδώ φτάνει η προσπάθεια να τεκμηριωθεί η φημολογία στα όρια του σουρεαλισμού. Πρόκειται για ένα εντελώς αφερέγγυο πρόσωπο. Αναρωτιέμαι, μήπως υπάρχουν άλλα θέματα με τα οποία να εμπιστευτούμε τη σύζυγο του πρώην δικτάτορα;
Ένα σημείο σύνδεσης της Χούντας με το Γουέμπλεϊ ήταν ότι ο περιβόητος Ασλανίδης υπήρξε αρχηγός της αποστολής του Παναθηναϊκού. Πώς εξηγείται αυτό;
Μα θα έχανε τέτοια ευκαιρία αυτοπροβολής ο Ασλανίδης; Αποκλείεται. Και επιπλέον ελέγχεται ο ρόλος του διότι η προετοιμασία στο Λονδίνο έγινε λίγο πανηγύρι και η ομάδα θα μπορούσε να είχε κάποια απομόνωση και περισσότερη συγκέντρωση. Είπαμε, τίποτε δε μπορούσε να φέρει σε πέρας αποτελεσματικά το καθεστώς.
Ασπάζεστε τη σχεδόν ηγεμονική αντίληψη που βλέπει τον αθλητισμό και το ποδόσφαιρο ως «άρτο και θέαμα» που αποπροσανατολίζει τον λαό από τα πραγματικά του προβλήματα;
Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον θέμα και αφιέρωνα πολύ χρόνο στη συζήτηση του σε ένα μάθημα που έκανα στο πανεπιστήμιο μου στις ΗΠΑ «Αθλητισμός και Κοινωνία». Ενώ βέβαια δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την «εργαλειοποίηση» του ποδοσφαίρου και του αθλητισμού τη μετατροπή τους ως θέαμα που αποπροσανατολίζει τις μάζες έχουμε και πολλά παραδείγματα όπου αθλητές και φίλαθλοι βρίσκουν την ευκαιρία να δημοσιοποιήσουν πολιτικά και κοινωνικά αιτήματα.
Είτε έμμεσα όπως οι νίκες του μαύρου δρομέα Τζέσε Όουενς στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου το 1936, είτε άμεσα, με τους μαύρους αθλητές να υψώνουν τις γροθιές τους στους Ολυμπιακούς στη Πόλη του Μεξικού το 1968, την Ολλανδία να μποϋκοτάρει τη τελετή λήξης του Παγκοσμίου Κυπέλλου το 1978 για να μη σφίξουν οι παίκτες το χέρι το δικτάτορα Βιντέλα, και τις πολλές εκδηλώσεις κατά του ρατσισμού πιο πρόσφατα.
Γιατί πιστεύετε ότι αυτή η συζήτηση συνδέθηκε με το Γουέμπλεϊ και όχι με τη μεγάλη επιτυχία της μπασκετικής ΑΕΚ το 1968;
Επιτρέψτε μου να απαντήσω με τη λαϊκή φράση «Έλα ντε;» Όχι πως πιστεύω πως ήταν έργο του καθεστώτος, αντίθετα θεωρώ τη νίκη της ΑΕΚ γνήσια και μία από τις μεγάλες στιγμές στην ιστορία του ελληνικού αθλητισμού. Και όμως εάν παρακολουθήσει κανείς την υπέροχη ταινία του Τάσου Μπουλμέτη «1968» θα δει πως η υποδοχή και διαμονή της αντιπάλου ομάδας, της Σλάβια Πράγας ήταν εξαιρετικά πλουσιοπάροχη.
Και η χούντα που δεν είχε συμπληρώσει ούτε ένα χρόνο στην εξουσία είχε ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη μιας τέτοιας επιτυχίας στον χώρο του αθλητισμού. Και όμως οι επαγγελματίες συνωμοσιολόγοι και κατασκευαστές φημών δεν έχουν κινηθεί με τον τρόπο που αντέδρασαν στη πορεία του Παναθηναϊκού το 1971.
Έχω την εντύπωση πως εάν ήταν ο Παναθηναϊκός που είχε σημειώσει αυτή τη μεγάλη επιτυχία το 1968, οι μουρμούρες θα είχαν αρχίσει αμέσως. Και αυτό διότι στη τελική ανάλυση η φημολογία περί Γουέμπλεϊ δεν αφορά την αποκατάσταση κάποιας αλήθειας αλλά μία προσπάθεια να μειωθεί η μεγάλη επιτυχία του Παναθηναϊκού.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
