Είναι ένα πρωινό Σαββάτου, ίδιο και απαράλλακτο με όλα τα προηγούμενα. Η γειτονιά των Εξαρχείων ξεκινά να γεμίζει με κόσμο. Από την αρχή της Καλλιδρομίου, στήνονται οι πάγκοι, ο ένας δίπλα στον άλλον με τη σειρά.
Οι πωλητές και οι καλλιεργητές απλώνουν τη σοδειά τους σιγά-σιγά, τοποθετώντας τα προϊόντα με προσοχή. Η συγκεκριμένη λαϊκή είναι από τις πιο φημισμένες του κέντρου της Αθήνας, καθώς ο κόσμος που συρρέει προέρχεται από κάθε περιοχή, ακόμα και αν δεν μένει στα Εξάρχεια.
Φρούτα, λαχανικά, λουλούδια, μουσικοί του δρόμου, ηλικιωμένοι, παιδιά, νέοι και φοιτητές, τριγυρίζουν και κάνουν τα ψώνια της εβδομάδας. Οι έντονες πορτοκαλί ομπρέλες εκτείνονται κατά μήκος του δρόμου μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι.
Τα τελευταία χρόνια, ανάμεσα στους ντόπιους, στη λαϊκή τριγυρίζουν όλο και περισσότεροι τουρίστες, οι οποίοι μπορεί να έχουν νοικιάσει παρακείμενα Airbnb ή απλά να έχουν διαβάσει κριτικές για αυτό το «event» που εκτυλίσσεται κάθε Σάββατο.
Πρόσφατα, έπεσε στην αντίληψή μου ένα ακόμα event, ή αλλιώς μια εμπειρία με τίτλο «Sweet Anarchy – Exarcheia Tour», το οποίο προφανώς απευθύνεται σε τουρίστες όλων των ηλικιών, έχει διάρκεια τριών ωρών και μπορεί να γίνει είτε πριβέ είτε σε γκρουπάκια μέχρι 12 ατόμων και το χειρότερο είναι πως περιλαμβάνει ξεναγό με full-face(!). Ναι, κι όμως!
Όλο αυτό δημιουργεί μια εικόνα σχεδόν ξένη, αλλά καθόλου ανεπαίσθητη. Μια εικόνα που δείχνει μια ανάγκη μεταμόρφωσης μιας γειτονιάς που είναι συνδεδεμένη με τη νεότερη ιστορία της χώρας, είναι συνδεδεμένη με μικρές και μεγαλύτερες εξεγέρσεις, ιστορικές εξεγέρσεις, εξεγέρσεις για κρατικές δολοφονίες, συνεργατικά μαγαζιά και καφενεία, καταλήψεις, αντιφασισμό και κόσμο που δεν βρίσκει πουθενά αλλού πρόσφορο έδαφος να ριζώσει.
Αυτό το φαινόμενο, το λεγόμενο gentrification, ή αλλιώς εξευγενισμός, αναφέρεται στην αναδιάρθρωση των πρότερων υποβαθμισμένων περιοχών της πόλης, κατά την οποία οι πιο αδύναμοι οικονομικά και κοινωνικά πληθυσμοί εκτοπίζονται και τις θέσεις τους καταλαμβάνουν άλλοι ισχυρότεροι, μαζί με τουρίστες, ενώ η αξία της γης σκαρφαλώνει μαζί με τα ενοίκια.
Οι κάτοικοι των Εξαρχείων το γνωρίζουν αυτό πολύ καλά. Ολόκληρες πολυκατοικίες 'διώχνουν' άμεσα ή έμμεσα τους ενοικιαστές που μπορεί να είναι νέοι, παλιοί κάτοικοι ή φοιτητές, είτε ανεβάζοντας τα ενοίκια σε απλησίαστα επίπεδα, είτε επειδή θέλουν να φτιάξουν ένα ακόμα Airbnb για την ακόμα μεγαλύτερη τουριστικοποίηση της γειτονιάς.
Τα σπίτια βραχυχρόνιας μίσθωσης φυτρώνουν σα μανιτάρια, μάλιστα υπάρχουν ολόκληρες πολυκατοικίες που είναι κατασκευασμένες ως Airbnb, ενώ πλέον υπάρχουν και πολλά μικρά χόστελ και ξενοδοχεία.
Μια οικογένεια τουριστών περιφέρεται μέσα στη λαϊκή και φωτογραφίζει τους πάγκους και τους πωλητές. Φοράνε καπέλα και γυαλιά ηλίου και τους κοιτάζουν με ενθουσιασμό, λες και πρόκειται για κάποιο αξιοθέατο. Στη συνέχεια, πιάνουν την τελευταία θέση σε ένα μικρό καφενεδάκι, του δρόμου, από το οποίο μόλις σηκώθηκε ένας ηλικιωμένος. Μια εικόνα αλληγορική θα έλεγε κανείς, που όμως αντανακλά την ουσία της πραγματικότητας.
Κάπως έτσι, η μέχρι πρότεινος εναλλακτική γειτονιά, αρχίζει με γοργά βήματα να μεταμορφώνεται σε κάτι που δεν απευθύνεται πια στους κατοίκους της, αλλά σε μια περιοχή για την τέρψη των τουριστών. Ολοένα και περισσότερα μαγαζιά ξεπηδούν, μαγαζιά τα οποία θέλουν να βάλουν το δικό τους αποτύπωμα σε αυτή την προσπάθεια αλλοίωσης του χαρακτήρα της γειτονιάς.
Φούρνοι new age ή αλλιώς bakeries με ψαγμένα ψωμιά και διάφορα υγιεινά γλυκίσματα, wine bars, τσιπουράδικα με γκουρμέ μεζέδες, τουριστικά μαγαζιά με gelato, μαγαζιά που πουλάνε από άνθη μέχρι sex toys, καταστήματα με βιολογικά προϊόντα, vegan μαγαζιά, κοκτεϊλάδικα με αέρα εξωτερικού και funky πιάτα και φαντεζί κρεπερί και μπραντσάδικα. Σε όλα υπάρχουν ορδές τουριστών, ουρές για να πάρουν ένα ψωμί ή ένα χωνάκι παγωτού.
Τα μεζεδοπωλεία και τα καφενεία περιμετρικά της Καλλιδρομίου γεμίζουν με κόσμο. Πέρα από τους τυπικούς πελάτες, πλέον επελαύνουν και οι υπόλοιποι, εκείνοι που διάβασαν καλές κριτικές στο Tripadvisor για τα στέκια των ντόπιων, για τα μαγαζιά που είναι καταχωνιασμένα σε στενάκια και πεζοδρόμους κοντά στην πλατεία των Εξαρχείων.
Το gentrification μπορεί από πολλούς να χαρακτηρίζεται ως μιας μορφής ανάπτυξη, η οποία όμως ξεριζώνει τους ανθρώπους από τη γειτονιά τους και έχει αποκτήσει χαρακτηριστικά βίαιης επέλασης. Είναι κάτι για το οποίο οι κάτοικοι διαμαρτύρονται διαρκώς, γιατί η 'ανάπτυξη' για εκείνους είναι δούρειος ίππος για την καθημερινότητα, όταν βλέπουν τις τιμές στην περιοχή να καλπάζουν και να μην απευθύνονται πια στους ίδιους, αλλά σε τουρίστες με διαφορετικές οικονομικές δυνατότητες.
Η τουριστικοποίηση φαίνεται να διαχέεται σε όλη την περιοχή, από το Μουσείο μέχρι την Αλεξάνδρας και από την Ασκληπειού μέχρι τη Σόλωνος. Είναι υπαρκτή και έντονη. Κάθε ίχνος αυθεντικότητας φαίνεται να επισκιάζεται και κάθε κάτοικος να αναγκάζεται να ψάχνει σπίτι ή να αναζητεί επειγόντως για συγκάτοικο προκειμένου να τα βγάλει πέρα με τις τιμές.
Ο εξευγενισμός για αυτούς έχει μόνο αρνητικό αντίκτυπο. Τα ανύπαρκτα πεζοδρόμια, τείνουν να γεμίζουν σιγά-σιγά με τραπεζοκαθίσματα από χίπστερ μαγαζιά και ο δημόσιος χώρος ολοένα και λιγοστεύει. Ο πυρήνας αντίστασης εξακολουθεί να υπάρχει.
Ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες, οι κάτοικοι μέσα από πρωτοβουλίες όπως είναι η Κίνηση ενάντια στο μετρό που φτιάχνεται στην πλατεία, ή η συνέλευση για την υπεράσπιση του Λόφου στο Στρέφη και το Συντονιστικό δράσης για την υπεράσπιση των Εξαρχείων, ακόμα και οι κοινωνικές κουζίνες που δίνουν το δικό τους στίγμα αλληλεγγύης, συνεχίζουν να υφίστανται.
Τα μαγαζιά που προσπαθούν να ισοπεδώσουν το χαρακτήρα της γειτονιάς, συχνά μποϊκοτάρονται, αλλά το πρόβλημα δεν έγκειται στη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα.
«Tα Εξάρχεια μετατρέπονται από γειτονιά αλληλεγγύης, φιλόξενη για μετανάστες/μετανάστριες και κέντρο αγώνων σε επενδυτικό φιλέτο, εναλλακτικό διασκεδαστήριο, τουριστικό και απρόσωπο θέρετρο. Ετσι, αντί για καθημερινές σχέσεις, κοινωνικά στέκια, καταλήψεις, δομές αγώνα και αλληλεγγύης, στα Εξάρχεια χωράνε πια μόνο τουριστικές ατραξιόν και ακριβά 'εναλλακτικά' μαγαζιά τα οποία αυξάνουν τις τιμές προϊόντων και υπηρεσιών», αναφέρει το συντονιστικό σε μία από τις ανακοινώσεις του.
Το πρόβλημα ωστόσο έγκειται στο ίδιο το κράτος που με αφορμή το μετρό, έχει γεμίσει την περιοχή με διμοιρίες, που χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα την ανομία, σφράγισε καταλήψεις αγώνα και σύγκρουσης, που με αφορμή την επενδυτικότητα, παλεύει να φέρει επενδυτές στο Στρέφη και με την Golden Visa, ξεπουλά σε τιμές ευκαιρίας σπίτια σε ξένους επενδυτές και funds, ενώ με αφορμή τον εξευγενισμό, δημιουργεί χώρο να αλλάξει μια γειτονιά προς δικός του όφελος.
Ο εκτοπισμός είναι πλέον ορατός, οι τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών αυξάνονται, η μνήμη και η ταυτότητα της γειτονιάς εξαλείφεται πίσω από φανταχτερές βιτρίνες και επενδυτές.
Τα Εξάρχεια δυστυχώς δε θα είναι ποτέ ξανά τα ίδια, αφού το κύμα του gentrification έχει σκεπάσει τα πάντα. Και η εικόνα που τουρίστες θα παίρνουν τη θέση ηλικιωμένων στα λιγοστά πλέον παραδοσιακά καφενεία, θα είναι μια πραγματικότητα που θα παίρνει σάρκα και οστά στα σπίτια, στα μαγαζιά και σε κάθε άκρη της ιστορικής αυτής γειτονιάς.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
