Στη γλωσσολογία, την επιστήμη της οποίας ο Νόαμ Τσόμσκι έχει υπάρξει μία από τις σημαντικότερες μορφές, κάνουμε μία βασική διάκριση για τα αντώνυμα (τα αντίθετα που λέγαμε στο δημοτικό). Υπάρχουν, λοιπόν, τα απόλυτα αντώνυμα και τα διαβαθμισμένα αντώνυμα.
Η αντίθεση «ψηλός» και «κοντός» ανήκει στα διαβαθμισμένα αντώνυμα με την έννοια ότι κάποιος μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο κοντός και ψηλός. Αντιθέτως, η αντίθεση μεταξύ του «νεκρός» και του «ζωντανός» είναι απόλυτη. Κάποιος δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα ζωντανός και νεκρός ή λίγο ζωντανός και λίγο νεκρός. Ίσως όμως να πρέπει να το ξανασκεφτούμε.
Χθες, αργά το απόγευμα άρχισε δειλά-δειλά να κυκλοφορεί στο διαδίκτυο η είδηση ότι ο Νόαμ Τσόμσκι, ο μάλλον μεγαλύτερος διανοούμενος της εποχής μας, γνωστός για την εισήγηση της γενετικής-μετασχηματιστικής γραμματικής αλλά και για τις γενναίες πολιτικές του παρεμβάσεις, είχε πεθάνει σε ηλικία 95 ετών. Ούτως ή άλλως, τα νέα για την υγεία του δεν ήταν καλά μετά από εγκεφαλικό που έπαθε την προηγούμενη εβδομάδα.
Η είδηση έπαιξε προφανώς στα social media, όπου εκατομμύρια χρήστες έσπευσαν να αποχαιρετίσουν τον μεγάλο διανοητή. Έπαιξε όμως και σε κάποια μεγάλα Μέσα Ενημέρωσης. Στο Jacobin και στον New Statesman, για παράδειγμα εμφανίστηκαν καλογραμμένοι επικήδειοι σαν έτοιμοι από καιρό. Σταδιακά η είδηση άρχισε να μεταφράζεται παντού.
Στην εποχή της απόλυτης ταχύτητας του ίντερνετ, αυτής που δεν μας αφήνει να χωνέψουμε τη μία είδηση γιατί έρχεται η επόμενη, ο μεγαλύτερος διανοούμενος της εποχής μας ήταν επί δύο ή τρεις ώρες ζωντανός στη σελίδα του στη Wikipedia και νεκρός στα πρώτα αποτελέσματα του search και φυσικά στα social media. Ο Τσόμσκι ήταν κάτι σαν τη γάτα του Σρέντινγκερ.
Το μεγάλο πρόβλημα φαίνεται να το έλυσε ο έτερος γλωσσολόγος και γνωσιακός επιστήμονας, Steven Pinker ο οποίος έκανε ένα tweet στο οποίο τόνιζε ότι «έχω επιβεβαιώσει από την Valeria, τη σύζυγό του, ότι ο Νόαμ είναι ζωντανός και είναι καλά». Παρόμοια screenshots από επικοινωνία με τη Valeria είχαν κυκλοφορήσει ήδη στα social αλλά κανείς δεν μπορούσε να τα επιβεβαιώσει.
Αν κάτσει να το σκεφτεί κανείς, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι τεράστιοι δημοσιογραφικοί οργανισμοί δεν μπορούσαν επί ώρες να πάρουν το ρίσκο να διαψεύσουν ή να επιβεβαιώσουν την είδηση. Μία γενικότερη αμηχανία, με την πιο κυριολεκτική έννοια του όρου, άφηνε τα πάντα στο αέρα. Σαν να μην υπήρχε το know-how του πώς διαχειρίζεσαι μία είδηση.
Οι fake θάνατοι και τα fake news
Ο θάνατος ενός σημαντικού ανθρώπου έχει αποκτήσει μία συγκεκριμένη τελετουργία στις ψηφιακές κοινότητες. Είδηση θανάτου - επιβεβαίωση είδησης - ψηφιακό κατευόδιο. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, τότε είναι που γίνεται τόσο φανερό το δομικό πρόβλημα που υπάρχει με τον ευρύτερο τρόπο που λειτουργούν τα media στη νέα ψηφιακή εποχή.
Ελάχιστα, όλο και λιγότερα, μεγάλα μέσα που έχουν τους πόρους, τη δυνατότητα και τις άκρες να κάνουν ρεπορτάζ. Κυριολεκτικά εκατομμύρια μικρότερα ή μεγαλύτερα sites τα οποία φτιάχνουν και τους δικούς τους κύκλους έχουν ουσιαστικά ως δουλειά να επιλέγουν ποια από τις εκατομμύρια ειδήσεις ανά τον πλανήτη, αξίζει να αναπαραχθεί για το κοινό τους.
Αν όλο αυτό δεν θυμίζει λειτουργία super market, να τονίσουμε ότι προφανώς η τεχνητή νοημοσύνη θα συντελέσει ακόμα περισσότερο στην ακόμα μεγαλύτερη ταχύτητα διάδοσης τυποποιημένων ειδήσεων χωρίς επεξεργασία πριν και ανάλυση μετά, βάζοντας τον κόσμο ακόμα πιο βαθιά στο πλέγμα της εμπορευματοποίησης της πληροφορίας.
Έχουμε φυσικά τον λόγο περί fake news, μία τελείως αποσπασματική και στενόμυαλη προσπάθεια από πολιτικές και δημοσιογραφικές ελίτ οι οποίες προσπάθησαν να απευθυνθούν στο ζήτημα με όρους ηθικού πανικού, κυρίως μετά από την εκλογή Trump. Έλα όμως που είναι πολύ πιο βαθύ, ξεπερνάει τον στενό πυρήνα της δημοσιογραφίας και από ό,τι φαίνεται δεν λύνεται ούτε για αστείο με τις προτεινόμενες παρεμβάσεις που μοιάζουν περισσότερο με σταυροφορίες απόγνωσης.
Ταυτόχρονα, το γεγονός ότι την είδηση έχαψαν μερικοί από τους σημαντικότερους διανοούμενους της εποχής, όπως για παράδειγμα ο Tariq Ali, δείχνει ότι όλο το point περί ηλιθιότητας του κόσμου είναι απλά ένας τεμπέλικος τρόπος να μην ψάξεις τις διακλαδώσεις ενός ζητήματος με απίστευτη πολυπλοκότητα.
Σε κάθε περίπτωση, μοιάζει εντυπωσιακό το πώς ένας άνθρωπος που έχει μιλήσει πάμπολλες φορές για τα προβλήματα που προκύπτουν από την εμπορευματοποίηση της πληροφορίας, πιθανώς να διάβασε εκατοντάδες επικηδείους για τον θάνατό του. Γιατί, όσο και αν η αλήθεια σχετικοποιείται, το να είσαι νεκρός ή ζωντανός είναι κάτι που δεν μπορει να τεθεί υπό αμφισβήτηση.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
